De rede als middel, de mens als doel

Vijf jaar geleden dachten velen dat we een nieuwe tijd waren binnengestapt. We spraken over de bestrijding van landmijnen, de goedkeuring van het Kyoto akkoord, de aanvaarding van de Anti-Ballistic Missile Treaty en het Internationaal Strafhof in Den Haag. Een tijd van vrede en rechtvaardigheid na die vreselijke twintigste eeuw die met Ieper, Auschwitz, Dresden, Hiroshima, Rwanda en Sarajevo een absoluut dieptepunt in de beschaving betekende.
Toch kregen we hetzelfde. Radicale moslims die vliegtuigen vol onschuldige burgers en werknemers de dood injoegen. Een Amerikaanse president die op basis van pertinente leugens een uitzichtloze oorlog begon. Een dictatoriale Russische leider die misbruik maakt van zijn energiebronnen om zijn wil op te leggen. Een krankzinnige Iraanse premier die de holocaust ontkent en Israël van de kaart wil vegen. Een dolgedraaide Noord Koreaanse leider die experimenteert met nucleaire raketten terwijl zijn volk nauwelijks te eten heeft. We leven in een wereld vol met gekken.
Het optimisme heeft plaatsgemaakt voor een diepgaand wantrouwen tegenover de bedoelingen van politieke en religieuze leiders die ons willen verlossen. Geloof, traditie en onderdanigheid zijn meer dan ooit in trek. Er is één woord dat weer opgang maakt in alle landen, culturen en religies, dat ‘zuiverheid’. De zuiverheid van gedachte, houding en geloof staat na eeuwen van kritisch rationalisme opnieuw centraal bij tal van groepen en mensen die beweren de waarheid in pacht te hebben. Een dergelijke houding is verfoeilijk. De absolute waarheid bestaat niet: geloof niets klakkeloos, maar toets het aan de realiteit en trek dan conclusies.
Ofwel geloof je dat je ‘eigen’ leefwijze en ‘eigen’ gedachten superieur zijn en dat andersdenkenden minderwaardig zijn. Ofwel trek je jezelf niets aan van de wereld rondom ons en laat je miljoenen mensen creperen. De derde weg is dat we opnieuw het voortouw nemen in de strijd om de Verlichting, met de rede als middel en de mens als doel. Waarbij we ons afzetten tegen elke vorm van nationalisme, racisme, xenofobie en vermeende superioriteit van eigen volk. Dan moeten we ons neerleggen bij enkele fundamentele grondwaarden zoals de gelijkwaardigheid van elke mens, de vrijheid van meningsuiting, de scheiding van kerk en staat en vooral het recht op zelfbeschikking van elke mens.
Mensenrechten zijn universeel omdat de capaciteit tot het lijden universeel is. Het verzet tegen onvrijwillig ondergane pijn bestaat overal. Gelukkig zijn er nog lichtbakens in deze duistere tijden zoals Nelson Mandela, Amartya Sen, Bono, Martha Nussbaum, Ayaan Hirsi Ali en Peter Piot die elk op hun terrein blijk geven van diep respect voor de menselijke waardigheid. Zij geven ons de moed om verder te strijden voor de vrijheid van elke mens en voor meer rechtvaardigheid. In zijn laatste boek Na het neoconservatisme ziet nu ook Francis Fukuyama in dat Bush de verkeerde weg insloeg. Dat ex-president Charles Taylor van Liberia berecht wordt voor vermeende misdrijven tegen de menselijkheid is een positieve evolutie. Er is dus nog hoop. Hoop die ons moet aanzetten om door te gaan met het liberale ontplooingsverhaal om te komen tot meer vrijheid en rechtvaardigheid.
De VLD Gentbrugge geeft humanisten en verdedigers van het liberale gedachtegoed een beknopte ruimte. Lees de volledige column van Mathias De Clercq op www.liberales.be. Mathias De Clercq is stagiair advocaat en komt op voor de gemeenteraadsverkiezingen te Gent. Wie hij is en waar hij voor staat lees je op www.mathiasdeclercq.be.
Archief van 2 augustus 2006.
Guido Van Peeterssen.